Zagreb, 13 mei 1990. Hooligans van het Servische Rode Ster Belgrado en het Kroatische Dynamo Zagreb raken slaags met elkaar. Er vallen die dag honderden gewonden. Het vormt het startschot voor een reeks van gewelddadige voetbaltoppers, tot het uitbreken van de eigenlijke oorlog – een dik jaar later – voetballen helemaal onmogelijk maakt. Velen aanzien die beruchte voetbalveldslag dan ook als de lont die het Joegoslavische kruitvat aanstak.
Antwerpen, 21 februari 2009. Fans van het Vlaamse Royal Antwerp FC vallen spelers van het Waalse Virton verbaal aan. Enkele discutabele arbitrale beslissingen frustreren de bezoekers, wat tot een grimmige sfeer leidt. De Antwerp-aanhang schildert de Walen af als pedofielen, waarop het Franstalige potje helemaal overkookt. Na enkele schermutselingen tussen beide ploegen, gaat het team van Virton uit protest ostentatief in de middencirkel zitten. Antwerpen na de bakermat van het Belgische voetbal, de startbasis van een Belgische burgeroorlog?
Dirk Draulans maakte alvast in zijn politieke roman 'De charme van de chaos: Berichten uit de burgeroorlog in België' een gelijkaardige groteske vergelijking. Daarin beschrijft hij hoe Waalse troepen Vlaanderen binnenvallen na rellen tussen supporters van Charleroi en …Antwerp. Gelukkig hield de RTBF zich liever bezig met het monteren van anti-Waalse spreekkoren op beelden van dansende Antwerp-spelers, dan met het creëren van dergelijke doemscenario’s. Van de makers van ‘Bye Bye Belgium’ kan je nochtans wel wat politieke fictie verwachten. Niettemin greep de Franstalige openbare omroep deze kans met beide handen om een Vlaamse voetbalclub van xenofobie te betichten. De anti-Waalse gezangen haalden immers prompt het RTBF-journaal en zondagmorgen wijdde La Une er een hele debatshow aan. Daarin werd, naast een hele resem Vlaamse en Waalse prominenten, ook een Franstalige supporter aan het woord gelaten. De (brave) man zinspeelde op het feit dat er in Bremen een groep supporters na het ontrollen van een nazistisch spandoek door de andere medefans prompt hardhandig uit het stadion werden geflikkerd.
Dergelijke allusies passen in de politiek van de RTBF, die erg militant de Franstalige belangen verdedigt. Soms ten koste van enkele Vlamingen. Ook al valt het te betwisten in hoeverre een openbare omroep een dergelijk beleid mag/kan voeren, zolang de RTBF de feiten waarheidsgetrouw en binnen de juiste context brengt, is er weinig reden tot kritiek. Maar daar wringt het schoentje. In het betrokken videofragment lijkt het immers alsof de Antwerp-spelers vrolijk meedansen op de tonen van ‘Walen buiten’. Achteraf bleek echter dat deze beelden gemonteerd waren. Het opzet achter deze bedrieglijke montage is uiteraard giswerk. Simpelweg journalistieke sensatiezucht of speelt de RTBF een wel heel erg bedenkelijke politieke rol? Feit is alleszins dat de spelers van Antwerp onterecht worden afgeschilderd als Walenhaters. Wederom worden op die manier topsporters ongewild betrokken in een politieke kwestie waarin ze zich niet of nauwelijks betrokken voelen.
Is er dan niks mis met de Antwerpse spreekkoren? Natuurlijk wel. Niet alleen getuigt ‘les Wallons sont pédophiles’ van weinig smaak, het duidt ook op een nogal eenzijdig beeld over de Franstaligen. Het zangrepertoire van de harde supporterskernen vertolkt voor een deel de onderbuik van de samenleving. Uiteraard verdringen de stereotiepen en brute verwensingen daarin de genuanceerde meningen. Neem daar nog eens de wel érg cynische Antwerpse humor bij en dan krijg je dergelijke teksten. Boven de taalgrens aanziet men cynisme vaak als ludiek, terwijl men in de Latijnse taalgebieden dergelijke humor maar matig kan appreciëren. Enigszins logisch dus dat de Franstaligen moord en brand schreeuwen. Zij maken echter een fundamentele fout door dergelijke spreekkoren onder de noemer ‘racisme’ te plaatsen. Op die manier dreigt immers dit begrip makkelijk uitgehold te geraken. Tot voor kort werden zwarte spelers op heel wat voetbalvelden regelmatig begeleid met oerwoudgeluiden. Sommigen kregen zelfs bananen naar hun hoofd geslingerd. Dergelijke zaken zijn een belediging aan het adres van de miljoenen zwarten die het juk van de slavernij hebben gekend. Dat supportersgedrag catalogeerde de wereldvoetbalbond terecht onder de noemer ‘racisme’. Wat Vlaamse supporters over Walen zingen, heeft niets met racisme te maken. Het duidt hoogstens op een gebrek aan respect. Dat neemt niet weg dat de voetbalclubs dergelijke spreekkoren openlijk kunnen afkeuren. Creatieve supportersgroepen hebben overigens genoeg ander zangmateriaal om ludiek uit de hoek te komen. Het – wederom cynische – antwoord (‘les Wallons sont magnifiques’) van de Antwerp-aanhang op de hele heisa, is alvast een stap in de goede richting.
Waarom is overigens de oudste club van het land kop van jut voor de RTBF? In onder meer Brugge en Lier ontvangen ze al sinds jaar en dag clubs uit het zuiden van het land met anti-Waalse spreekkoren. In Wallonië leeft echter nog steeds het beeld van een xenofoob Vlaanderen, met Antwerpen als epicentrum. Antwerp vormt vanuit die optiek misschien wel een logisch slachtoffer. De RTBF is dan ook erg selectief in de keuze van haar beelden. Zo hebben de anti-Vlaamse spreekkoren die in Charleroi regelmatig op de tribunes weerklinken, het RTBF-journaal nog niét gehaald. Noch de wedstrijden in de lagere reeksen waarbij Vlaamse supporters op bezoek in Wallonië als fascisten worden ontvangen. Terecht ook, het zijn immers allemaal randverschijnselen. Net zoals de occasionele anti-Waalse gezangen vanuit enkele Vlaamse voetbalvakken.
Kortom, de anti-Waalse leuzen staan niét symbool voor een groeiend Vlaams racisme ten aanzien van de Franstaligen. Bij Club Brugge - Standard staat de hele Brugse spionkop tegen de rivalen uit Luik ‘Walen buiten’ te scanderen, dat klopt. Dat echter in die tribune ook enkele Walen dit meebrullen, verklaart meteen de context waarin dit zich afspeelt. Tijdens enkele Belgische voetbaltoppers is er immers duidelijke haat zichtbaar tussen rivaliserende supportersgroepen. Haat tussen Vlamingen en Walen, speelt daarentegen géén rol van betekenis in het vaderlandse voetbal. De Luikenaar François Sterchele, die vorig jaar om het leven kwam bij een tragisch auto-ongeluk, wordt nog steeds op handen gedragen door diezelfde Brugse spionkop. In het Joegoslavische oorlogsklimaat van begin jaren ‘90 zou zoiets ondenkbaar geweest zijn.
Op de eerste echte Belgische voetbalrellen aangewakkerd door communautaire twisten is het dus nog even wachten. Waar in Zagreb die beruchte 13e mei 1990 Servische en Kroatische voetbalfans fysiek zwaar in de clinch gingen, blijft het communautaire getwist tussen Vlaamse en Waalse supporters beperkt tot verbale agressie. En gelukkig maar. Bij gemonteerde leugens over een van beide groepen is dan ook niemand gebaat. Het Belgische voetbal is geen oorlog en propageert het ook niet. Wat sommigen ook mogen beweren.
Deze column daterend van maart 2009 haalde ik onder het stof naar aanleiding van de parlementaire vraag van kamerlid Ben Weyts (N-VA). Na anti-Vlaamse spreekkoren op Charleroi-Club Brugge bleef het immers opmerkelijk stil vanuit de Franstalige opinie. Kamerlid Weyts vraagt nu terecht om consequentie inzake de Franstalige reacties.
